Prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę, która zakłada, że przyjęcie do domu pomocy społecznej osoby bez jej zgody, a za zgodą jej przedstawiciela ustawowego, wymagać będzie orzeczenia sądu opiekuńczego o skierowaniu do takiego domu. O podpisaniu ustawy poinformowała Kancelaria Prezydenta.

Ustawa przewiduje, że wyrażenie zgody przez przedstawiciela ustawowego na przyjęcie osoby małoletniej do domu pomocy społecznej będzie wymagać zezwolenia sądu opiekuńczego, nawet jeśli osoba ta pozostaje pod władzą rodzicielską. Taką zmianę popierało ministerstwo rodziny, pracy i polityki społecznej, które przekonywało, że zmierza ona do zwiększenia ochrony praw dzieci. MRPiPS szacuje, że spraw, których dotyczy poprawka, jest ok. 116 rocznie, nie będą więc one nadmiernym obciążeniem dla sądów.

Przeciwny poprawce był resort sprawiedliwości. Zdaniem MS angażowanie sądu rodzinnego w procedurę przyjęcia dziecka do DPS jest zbędne, gdyż to rodzice powinni decydować o sprawach istotnych dla dziecka.

Zgodnie z ustawą, przyjęcie do domu pomocy społecznej osoby bez zgody osoby zainteresowanej, a za zgodą jej przedstawiciela ustawowego, będzie wymagać orzeczenia sądu opiekuńczego o skierowaniu do takiego domu. Nowe przepisy mają dostosować polskie prawo do wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz Trybunału Konstytucyjnego.

Ustawa wprowadza też obowiązek okresowego badania stanu zdrowia psychicznego osoby przebywającej w domu pomocy społecznej, jeśli chodzi o uzasadnienie jej pobytu w takiej placówce. Badania przeprowadzane będą co najmniej raz na sześć miesięcy.

W regulacji uwzględniono także możliwość wystąpienia – również przez osobę ubezwłasnowolnioną – o zmianę orzeczenia o przyjęciu do domu pomocy społecznej. Ponadto osoba, która nie wyrazi zgody na dalszy pobyt w domu pomocy społecznej, będzie mogła wystąpić z wnioskiem o zniesienie obowiązku przebywania w nim.

Aby zapewnić lepszą ochronę prawną osobie, kierowanej bez jej zgody do szpitala psychiatrycznego (albo domu pomocy społecznej lub przebywającej w danej placówce), wprowadzono obowiązek ustanowienia adwokata lub radcy prawnego z urzędu. Sąd będzie miał również obowiązek ustanowienia adwokata lub radcy prawnego z urzędu, jeżeli jego udział uzna za potrzebny, a osoba, której postępowanie dotyczy, nie będzie zdolna do złożenia odpowiedniego wniosku.

Nowela przewiduje również, że osoba, która musi poddać się leczeniu odwykowemu, będzie mogła złożyć wniosek o zmianę przez sąd postanowienia, jeśli chodzi o rodzaj zakładu leczenia odwykowego.

Ustawa wprowadza też konieczność monitorowania pomieszczeń, w których przetrzymywane są osoby, wobec których stosuje się izolację jako środek przymusu bezpośredniego.

Ponadto, regulacja wprowadza zmiany wynikające z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, dotyczącego przepadku przedmiotów i narzędzi niebędących własnością sprawcy. Sąd będzie mógł orzec przepadek rzeczy, jeżeli ich właściciel lub inna osoba uprawniona – nie zachowując ostrożności wymaganej w danych okolicznościach – przewidywała albo mogła przewidzieć, że mogą one służyć lub być przeznaczone do popełnienia wykroczenia.

Ustawa ma wejść w życie 1 stycznia 2018 r.

Paweł Żebrowski (PAP)